Η φετινή καλλιεργητική περίοδος στην Ιεράπετρα ξεκινά με την πιο βαριά σκιά των τελευταίων δεκαετιών να πέφτει πάνω στα θερμοκήπια. Δεν είναι άλλη από την πρωτοφανή κρίση στην ποιότητα του νερού άρδευσης, με την αλατότητα να σκαρφαλώνει σε επίπεδα-ρεκόρ, απειλώντας ευθέως την παραγωγή, την ποιότητα των προϊόντων και την ίδια τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων. Σε μια κρίσιμη και ουσιαστική παρέμβασή του στο «Ράδιο Λασίθι», ο Αντώνης Λεμονάκης, χημικός της εταιρείας Rijk Zwaan, χαρτογράφησε με ψυχραιμία και τεχνική επάρκεια τη ζοφερή πραγματικότητα. Δεν στάθηκε όμως μόνο στη διαπίστωση του προβλήματος. Προχώρησε σε μια βαθιά ανάλυση του τι ακριβώς σημαίνει αυτό για το φυτό και το έδαφος, απομυθοποίησε «εύκολες λύσεις» και παρουσίασε έναν λεπτομερή οδικό χάρτη διαχείρισης για τον κάθε παραγωγό ξεχωριστά, τονίζοντας πως οι γενικοί κανόνες δεν ισχύουν πλέον και πως το κόστος της κακής ποιότητας είναι ήδη πολλαπλάσιο από αυτό της αφαλάτωσης.
Ο «Κύριος Ρυθμιστής» και το Ιστορικό Ρεκόρ
«Η ποιότητα του νερού είναι ο βασικός παράγοντας, ο κύριος ρυθμιστής όσον αφορά την ποιότητα και την ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων», δήλωσε κατηγορηματικά ο κ. Λεμονάκης, θέτοντας το πλαίσιο της συζήτησης. Τα νούμερα που παρουσίασε επιβεβαιώνουν την κρισιμότητα: στις 2 Οκτωβρίου, η αγωγιμότητα στο Φράγμα Μπραμιανών μετρήθηκε στο 2,77, με τα χλώρια στα 630 ppm και το νάτριο στα 344 ppm. Μόλις μια εβδομάδα πριν, η μέτρηση της αγωγιμότητας ξεπερνούσε το 2,9, με την πρόβλεψη να είναι δυσοίωνη ότι σύντομα θα σπάσει το φράγμα του 3,0, αν δεν υπάρξει άμεσα καταιγισμός βροχοπτώσεων.
Η κατάσταση αυτή, τροφοδοτούμενη από νερά όπως αυτά της Μαύλαυρας που κάποια στιγμή ξεπέρασαν το 5,0 σε αγωγιμότητα, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα στον ταμιευτήρα. «Εγώ δεν το ξαναθυμάμαι αυτό», τόνισε ο κ. Λεμονάκης, αναφερόμενος στα 23 χρόνια εμπειρίας του στην περιοχή. «Έχει ξαναγίνει, αλλά ποτέ ξανά σε αυτόν τον βαθμό. Αντιμετωπίζουμε μια πολύ δύσκολη κατάσταση».
Το Διπλό Οικονομικό Χτύπημα: Αύξηση Κόστους, Μείωση Εσόδων
Η πρώτη και άμεση συνέπεια αυτής της κρίσης είναι οικονομική και μάλιστα διπλή. Όπως εξήγησε ο κ. Λεμονάκης, το κακής ποιότητας νερό αφενός αυξάνει δραματικά το κόστος παραγωγής και αφετέρου μειώνει τα έσοδα. Η αύξηση του κόστους προέρχεται από την ανάγκη για συνεχείς διορθωτικές κινήσεις. Οι παραγωγοί αναγκάζονται να στραφούν σε ακριβά σκευάσματα, όπως αφαλατικά εδάφους και βιοδιεγέρτες (σκευάσματα ριζοβολίας, φύκια κ.λπ.), σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν το φυτό να επιβιώσει.
Ταυτόχρονα, τα έσοδα μειώνονται. Η υψηλή αλατότητα στη ριζόσφαιρα μειώνει την παραγωγή και υποβαθμίζει την ποιότητα. Όμως, ο κ. Λεμονάκης αποκάλυψε και μια τρίτη, εξίσου σημαντική παράμετρο: «Επειδή το φυτό “κουράζεται”, καταναλώνει πολλή ενέργεια για να απορροφήσει νερό και θρεπτικά στοιχεία, μειώνεται και ο χρόνος ζωής του». Ένα φυτό καταπονημένο θα δώσει μικρότερη παραγωγή για μικρότερο χρονικό διάστημα, συμπιέζοντας περαιτέρω το αγροτικό εισόδημα.
Ο Κανόνας του «Δεν Υπάρχουν Κανόνες»
Η κρισιμότερη συμβουλή του κ. Λεμονάκη προς τους παραγωγούς είναι η άμεση διενέργεια αναλύσεων εδάφους. «Δεν είναι όλα τα χωράφια τα ίδια», τόνισε. «Δύο διαφορετικά χωράφια του ίδιου παραγωγού μπορεί να χρειάζονται τελείως διαφορετικά πράγματα».
Προειδοποίησε εντόνως κατά της λογικής «βάλε ένα αφαλατικό για να ‘χω το κεφάλι μου ήσυχο». Όπως εξήγησε, ένα χωράφι με αγωγιμότητα 3,0 μπορεί να μη χρειάζεται αφαλατικό, ειδικά αν είναι “ελαφρύ” και μπορεί να ξεπλυθεί με λίγο παραπάνω σκέτο νερό. Αντιθέτως, η αλόγιστη χρήση αφαλατικού μπορεί να κάνει ζημιά. Τα σκευάσματα αυτά, που βασίζονται στο ασβέστιο, βοηθούν στην απομάκρυνση του νατρίου από τα κολλοειδή του εδάφους. Όμως, το ξέπλυμα που ακολουθεί (και είναι απαραίτητο) παρασύρει μαζί με το νάτριο και τα πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία, όπως το άζωτο και το κάλιο. «Σε ένα χωράφι που ήδη υπάρχει σοβαρή έλλειψη, το αφαλατικό μπορεί να σου κάνει ζημιά», υπογράμμισε.
Το Παράδοξο της Λίπανσης
Ένα από τα σημαντικότερα τεχνικά σημεία που ανέλυσε ο κ. Λεμονάκης είναι ο λανθασμένος συλλογισμός πολλών παραγωγών να μειώσουν τη λίπανση επειδή η αγωγιμότητα του νερού είναι ήδη υψηλή. «Θα πρέπει να λιπαίνεται κανονικά το χωράφι», επέμεινε.
Η λογική είναι απλή: «Το αλάτι το έχω ούτως ή άλλως. Αν δεν βάλω τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται το φυτό και πω “θα βάλω μισή μονάδα πάνω”, ουσιαστικά εντείνω ο ίδιος τον ανταγωνισμό υπέρ των αλάτων στην περιοχή της ρίζας». Το φυτό, μη βρίσκοντας τα απαραίτητα θρεπτικά, θα απορροφήσει ακόμη περισσότερα από τα άλατα που κυριαρχούν. Παράλληλα, συνέστησε τη χρήση βιοδιεγερτών και σκευασμάτων ριζοβολίας όχι μόνο στην αρχή, αλλά και κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, ώστε να βοηθηθεί το φυτό να αναπτύσσει συνεχώς νέα ριζικά τριχίδια, τα οποία καταστρέφονται από την αλατότητα.
Μικρές Παρεμβάσεις, Μεγάλη Διαφορά
Μέσα στη ζοφερή εικόνα, υπάρχουν και «τυχεροί». Αυτοί είναι είτε όσοι διέθεταν μεγάλες δεξαμενές και πρόλαβαν να μαζέψουν το λιγοστό βρόχινο νερό, ποτίζοντας τώρα με αγωγιμότητες πέριξ του 1,5, είτε όσοι ενεργοποίησαν τα παλιά πηγάδια.
Ο κ. Λεμονάκης χαρακτήρισε «εντυπωσιακό» τον αριθμό των πηγαδιών που ενεργοποιήθηκαν. «Τα 9 στα 10 είναι καλύτερης ποιότητας από το φράγμα», είπε, παροτρύνοντας τους αγρότες να τα χρησιμοποιούν. Ακόμα και νερά πηγαδιών με 1,9 έως 2,2 (όπως στην περιοχή Βαϊνιά έως Λιβάδια) είναι σαφώς προτιμότερα από το 2,9 του φράγματος.
Μάλιστα, έδωσε και μια πρακτική συμβουλή: όσοι διαθέτουν στερεό (με καλούπια) πηγάδι κοντά στο θερμοκήπιο, αντί να αφήνουν το βρόχινο νερό να χάνεται, να το οδηγούν μέσα στο πηγάδι. «Βελτιώνεις τοπικά το νερό», εξήγησε, φέρνοντας ως παράδειγμα παραγωγό στη Βαϊνιά που με αυτή την πρακτική πότιζε το χειμώνα με αγωγιμότητα 0,9, από τα 2,2 που έχει κανονικά το πηγάδι του.
Η Αναπόφευκτη Λύση και το Πραγματικό Κόστος
Η συζήτηση αναπόφευκτα στράφηκε στην αντίστροφη όσμωση. Ο κ. Λεμονάκης ξεκαθάρισε ότι δεν πρέπει να δαιμονοποιείται, αλλά να υπολογίζεται σωστά το κόστος της. «Ακριβό είναι το νερό που δεν έχουμε ή το νερό κακής ποιότητας. Το νερό που έχει τώρα το φράγμα είναι πολύ ακριβό», τόνισε.
Προχώρησε μάλιστα σε έναν γρήγορο υπολογισμό: «Αντί για 20 τόνους ντομάτες, κόψεις 15. Αυτοί οι 5 τόνοι επί 0,80€ μέση τιμή, είναι 4.000€ που έχεις χάσει απ’ το στρέμμα. Θα γίνω κακός: 1€ να πληρώνεις το νερό [αφαλάτωσης], αλλά να είναι καλής ποιότητας, δεν είναι ακριβό. Είναι τζάμπα».
Η παρέμβασή του ολοκληρώθηκε με μια συγκεκριμένη και ισχυρή πρόταση προς τους αρμόδιους φορείς, όπως ο ΤΟΕΒ. Όταν με το καλό αντικατασταθεί ο πεπαλαιωμένος αγωγός της Μαύλαυρας, ο οποίος σπάει συνεχώς, ο νέος σχεδιασμός πρέπει να περιλαμβάνει και μια μονάδα αντίστροφης όσμωσης. «Είναι απαράδεκτο να μπαίνει τέτοιο νερό στο φράγμα», κατέληξε. «Αν και με τη φετινή χρονιά δεν αλλάξουν κάποια πράγματα, νομίζω ότι δεν υπάρχει σωτηρία».
Δημοσίευση σχολίου