Την αποσπασματικότητα, την ασάφεια και τις μαχητές παραδοχές της υπό διαβούλευσης Στρατηγικής Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης Απορριμματογενών Ενεργειακών Πρώτων Υλών (ΑΕΠΥ) από Αστικά Στερεά Απόβλητα (ΑΣΑ) αναδεικνύει ο Δήμαρχος Ηρακλείου, και Πρόεδρος του ΕΣΔΑΚ, Αλέξης Καλοκαιρινός, στην εισήγησή του προς το Δημοτικό Συμβούλιου, που καλείται να εκφράσει γνώμη επί του θέματος.
Ο Δήμαρχος Ηρακλείου εκφράζει για μια ακόμη φορά τεκμηριωμένες αντιρρήσεις, επισημαίνοντας ότι η ΣΜΠΕ εγείρει κρίσιμα ερωτήματα, σχετικά με περιβαλλοντικά και υγειονομικά ζητήματα, οικονομικά ζητήματα, θεσμικά ζητήματα και ζητήματα γενικότερης αρχιτεκτονικής του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και ζητήματα σκοπιμότητας (Cui bono?).
Ειδικότερα, ως προς τα περιβαλλοντικά και υγειονομικά ζητήματα, ο Αλέξης Καλοκαιρινός αναφέρει τις επιπτώσεις στη υγεία των ανθρώπων που προκύπτουν αφενός από εκπομπές (ιπτάμενη τέφρα) και αφετέρου από τη διαχείριση του υπολείμματος καύσης (τέφρας πυθμένα). Αναφέρει επίσης τις επιπτώσεις από την επιβάρυνση των θαλάσσιων και χερσαίων μεταφορών, οι οποίες εξαρτώνται κατά το μέγεθός τους από την χωροθέτηση των Μονάδων, η οποία παραμένει άδηλη.
Ως προς τα οικονομικά ζητήματα, ο Δήμαρχος Ηρακλείου αναφέρει ότι η οικονομική βιωσιμότητα των Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης (ΜΕνΑ), που αποτελούν ιδιωτικά έργα, συνάγεται από τις παραδοχές της ΣΜΠΕ, ότι εξασφαλίζεται από την οικονομική συνδρομή των ΦΟΔΣΑ (gate fee, εγγυημένες ποσότητες για 25 έτη, κόστη μεταφορών) καθώς και τον καθορισμό πάγιας τιμής για την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια (που θα καταβάλλεται από τους πολίτες – καταναλωτές). Οι Δήμοι δηλαδή, δια των ΦΟΔΣΑ, και εντέλει οι πολίτες θα χρηματοδοτούν τους αναδόχους των έργων.
Αναφορικά με τα θεσμικά ζητήματα και τα ζητήματα της γενικότερης αρχιτεκτονικής του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων, ο Αλέξης Καλοκαιρινός επισημαίνει ότι οι ΟΤΑ / ΦΟΔΣΑ περιορίζονται στον ρόλο των παραγωγών πρώτης (καύσιμης) ύλης, και μάλιστα υπό το μονοσήμαντο αρνητικό πρόσημο της υποχρέωσης τους να μειώνουν / μηδενίσουν την παραγωγή απορριμμάτων. Τονίζει ότι η πρόνοια της δυνατότητας «μεταβατικής» χρήσης συμμείκτων απορριμμάτων για την παραγωγή καυσίμου μπορεί να οδηγήσει στην υπονόμευση του σύνθετου εγχειρήματος της ανακύκλωσης, την υστέρηση της ανακύκλωσης στην Ελλάδα και τον ορατό κίνδυνο ανατροπής του συνολικού μοντέλου. Αναφέρεται επίσης στην μετάθεση της επίτευξης των ευρωπαϊκών στόχων εγγύτερα κατά πέντε χρόνια (από το 2035 στο 2030), καθώς και σε ερωτήματα σχετικά με την χωροθέτηση, τη δημοπράτηση και τη λειτουργία των Μονάδων, καθώς και στις ειδικότερες υποχρεώσεις των ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ, τα οποία θα απαντηθούν με νόμο-πλαίσιο ο οποίος τελεί υπό προετοιμασία και το περιεχόμενο του οποίου παραμένει επί του παρόντος άγνωστο.
Ο Δήμαρχος Ηρακλείου αναφέρεται και σε ζητήματα σκοπιμότητας (Cui bono?), τονίζοντας ότι δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα η μελέτη σκοπιμότητας των ΜΕνΑ και δεν έχει αξιολογηθεί οικονομοτεχνικά η προσθήκη (1.2%) της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από τις ΜΕνΑ, σε σχέση με τις επιβαρύνσεις των ΟΤΑ (και εντέλει των πολιτών) που αντιμετωπίζονται ως παραγωγοί απορριμμάτων. Όπως δηλαδή, αναλόγως, αντιμετωπίστηκαν ως παθητικοί καταναλωτές ενέργειας από το επί του παρόντος αδρανοποιημένο πρόγραμμα ΑΠΟΛΛΩΝ. Επισημαίνει επίσης ότι δεν προκύπτει οικονομική ωφέλεια για τους πολίτες – καταναλωτές, οι οποίοι αντιθέτως αποδίδουν πόρους καταβάλλοντας οικονομικό τίμημα για την παραγωγή ενέργειας.
Καταλήγοντας στην εισήγησή του ο Αλέξης Καλοκαιρινός, αναφέρει: «Για τους ως άνω λόγους, εισηγούμαι στο Δημοτικό Συμβούλιο την έκφραση αρνητικής γνώμης για την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης ΑΕΠΥ από ΑΣΑ.»
Υπενθυμίζεται ότι είχε προηγηθεί και σχετική συνάντηση εργασίας με τον Γενικό Γραμματέα Διαχείρισης Αποβλήτων Μανώλη Γραφάκο στη Λότζια, το Σάββατο 13/10, έπειτα από πρόσκληση του Προέδρου του ΕΣΔΑΚ, Δημάρχου Ηρακλείου Αλέξη Καλοκαιρινού και του Προέδρου της ΔΕΔΙΣΑ, Δημάρχου Χανίων Παναγιώτη Σημανδηράκη, με τη συμμετοχή του Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρου Αρναουτάκη, του Προέδρου της ΠΕΔ Κρήτης, Δημάρχου Ρεθύμνου Γιώργου Μαρινάκη, του Αντιπεριφερειάρχη Περιβάλλοντος Νίκου Ξυλούρη, Δημάρχων της Κρήτης και μελών των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ).
Κατά τη συνάντηση, έγινε ενημέρωση και εκτεταμένος διάλογος για το θέμα και εκφράστηκαν τόσο από τον Δήμαρχο Ηρακλείου Αλέξη Καλοκαιρινό, όσο και από τους παρευρισκόμενους, οι ανησυχίες, οι προβληματισμοί και οι αντιρρήσεις στον σχετικό σχεδιασμό.
Εισήγηση του Δημάρχου Ηρακλείου ενόψει της έκφρασης γνώμης από το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου στην διαβούλευση για την «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης ΑΕΠΥ από ΑΣΑ» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Η υπό διαβούλευση Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης ΑΕΠΥ από ΑΣΑ χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα, περιέχει ασάφεια, οφειλόμενη κυρίως σε αόριστη γενικότητα, και εδράζεται σε μαχητές παραδοχές. Προκαλεί ισχυρές αντιρρήσεις και εγείρει κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία ομαδοποιούνται παρακάτω ως εξής:
- Περιβαλλοντικά και υγειονομικά ζητήματα:
- Επιπτώσεις στη υγεία των ανθρώπων που προκύπτουν αφενός από εκπομπές (ιπτάμενη τέφρα) και αφετέρου από τη διαχείριση του υπολείμματος καύσης (τέφρας πυθμένα). Δεν παρουσιάζονται οι τεχνικές προδιαγραφές, το πλαίσιο εφαρμογής (πέραν των ευρωπαϊκών οδηγιών που απαριθμούνται) και δεν προδιαγράφονται μηχανισμοί ελέγχου με τους οποίους οι ως άνω κίνδυνοι θα εξέλειπαν (πέραν της υποχρέωσης σύνταξης «ετήσιων εκθέσεων» από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας). Στο οικείο κεφάλαιο (7) της ΣΜΠΕ οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της Ενεργειακής Αξιοποίησης ΑΕΠΥ από ΑΣΑ δεν αντιμετωπίζονται αυτοτελώς, αλλά συγκριτικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ταφής.
- Επιπτώσεις από την επιβάρυνση των θαλάσσιων και χερσαίων μεταφορών: επιβαρύνσεις του περιβάλλοντος και της (οδικής, ιδιαίτερα) κυκλοφορίας, που εξαρτώνται κατά το μέγεθός τους από την χωροθέτηση των Μονάδων, η οποία παραμένει άδηλη. Ωστόσο, οι επιπτώσεις αυτές στην Κρήτη θα είναι ιδιαίτερα σημαντικές, με δεδομένη (α) την ανάγκη χρήσης θαλάσσιων μεταφορών (από το νότιο Αιγαίο) και (β) τη διάρθρωση και τους φόρτους των τοπικών οδικών δικτύων, με σοβαρές επιπτώσεις στις αστικές και υπεραστικές μετακινήσεις και μεταφορές.
- Οικονομικά ζητήματα:
Η οικονομική βιωσιμότητα των Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης (ΜΕνΑ), που αποτελούν ιδιωτικά έργα, δεν προκύπτει από δημοσιοποιημένη μελέτη οικονομικής βιωσιμότητας. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, και ιδιαίτερα από τις παραδοχές της ΣΜΠΕ, συνάγεται ότι η βιωσιμότητα των ΜΕνΑ εξασφαλίζεται από την οικονομική συνδρομή των ΦΟΔΣΑ (gate fee, εγγυημένες ποσότητες για 25 έτη, κόστη μεταφορών) καθώς και τον καθορισμό πάγιας τιμής για την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια (που θα καταβάλλεται από τους πολίτες–καταναλωτές).
Ως αποτέλεσμα, προκύπτει σοβαρή οικονομική επιβάρυνση των δήμων και των πολιτών από το τέλος εισόδου (gate fee) και άλλες δαπάνες (διαχείρισης, μεταφοράς), καθώς και ανάληψη μακρόχρονων πάγιων και ανελαστικών υποχρεώσεων για τους ΦΟΔΣΑ, τους δήμους και εντέλει τους δημότες σε αντιδιαστολή με την δημιουργία σταθερού ευνοϊκού οικονομικού περιβάλλοντος για τους αναδόχους των έργων. Οι δήμοι δια των ΦΟΔΣΑ και εντέλει οι πολίτες θα χρηματοδοτούν τους αναδόχους των έργων.
Εδώ εγείρεται το ερώτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων ως πόρων, στο ειδικότερο πεδίο της παραγωγής δευτερογενούς καυσίμου καθώς και ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας: Οι ΦΟΔΣΑ (και εντέλει οι πολίτες) υποβάλλονται σε δαπάνη προκειμένου να απαλλαγούν από τα απορρίμματα τα οποία ωστόσο λογίζονται ως πόρος για τις βιομηχανίες που τα εκμεταλλεύονται. Αλλά αν το δευτερογενές καύσιμο αποτελεί πόρο, όπως πράγματι είναι, θα έπρεπε να αποτιμάται στην οικονομική του αξία και αυτή να καταβάλλεται στους παραγωγούς του. Ομοίως, η ηλεκτρική και θερμική ενέργεια θα έπρεπε να επιστρέφεται στους πολίτες που χρηματοδοτούν την παραγωγή της. Αντιθέτως, οι ΦΟΔΣΑ (και εντέλει οι πολίτες) θα υποχρεώνονται να πληρώνουν για να χορηγούν τον πόρο του απορριμματογενούς καυσίμου στην βιομηχανία, και οι πολίτες να καταναλώνουν ενέργεια που παράγεται με έμμεση επιδότηση από τους ίδιους.
Ειδικότερα ερωτήματα εγείρονται
- ως προς κόστη που προκύπτουν από την ενδεχόμενη υποχρέωση τροποποίησης των υπό κατασκευή ΜΕΑ/ΜΑΑ για την παραγωγή SRF με προδιαγραφές χρήσης τόσο από τις Μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης όσο και από την τσιμεντοβιομηχανία. Τα ερωτήματα αφορούν τόσο το κατασκευαστικό κόστος όσο και το κόστος λειτουργίας, που θα επιβαρύνονται εντέλει οι δημότες.
- ως προς τις τεχνικές προδιαγραφές του απορριμματογενούς καυσίμου, τις οικονομικές συνέπειες (κόστη) για την παραγωγή του και ενδεχόμενες ποινές για την (ενδεχόμενη) μη επίτευξη της ποσοτικής και ποιοτικής παραγωγής του.
Η αόριστη παραδοχή ότι η προσθήκη του Δικτύου ΜΕνΑ θα αποβεί οικονομικά ουδέτερη για τους ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ σε σχέση με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα (ίση δαπάνη συνολικής διαχείρισης απορριμμάτων) δεν βασίζεται σε ανεξάρτητη εκτίμηση αξιόπιστου φορέα, και ασφαλώς δεν προκύπτει από την ΣΜΠΕ. Για την παραδοχή αυτή εγείρονται βάσιμες αμφιβολίες, λαμβάνοντας υπόψη και την ισχυρή πιθανότητα ενεργειακή αξιοποίηση και ταφή να επιτελούνται ταυτόχρονα για ικανό χρονικό διάστημα (βλ. παρακάτω). Και, σε κάθε περίπτωση, το ζητούμενο δεν μπορεί να είναι η μη υπέρβαση της σημερινής οικονομικής επιβάρυνσης των ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ και εντέλει των δημοτών, η οποία παραμένει υποθετική και ατεκμηρίωτη.
- Θεσμικά ζητήματα και ζητήματα γενικότερης αρχιτεκτονικής του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων:
- Οι ΟΤΑ / ΦΟΔΣΑ περιορίζονται στον ρόλο των παραγωγών πρώτης (καύσιμης) ύλης, και μάλιστα υπό το μονοσήμαντο αρνητικό πρόσημο της υποχρέωσης τους να μειώνουν / μηδενίσουν την παραγωγή απορριμμάτων.
- Η πρόνοια της δυνατότητας «μεταβατικής» χρήσης συμμείκτων απορριμμάτων για την παραγωγή καυσίμου μπορεί να οδηγήσει στην υπονόμευση του σύνθετου εγχειρήματος της ανακύκλωσης, το οποίο ωστόσο εξακολουθεί να προτάσσεται στην ιεραρχία των μεθόδων διαχείρισης απορριμμάτων. Με δεδομένη την υστέρηση της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, είναι ορατός ο κίνδυνος ανατροπής του συνολικού μοντέλου, παρά την αρχική διαστασιολόγηση των ΜΕνΑ με παραδοχή επίτευξης του στόχου ανακύκλωσης στο 65% της συνολικής παραγωγής απορριμμάτων.
- Τα παραπάνω καθίστανται πιθανότερα από την μετάθεση της επίτευξης των ευρωπαϊκών στόχων εγγύτερα κατά πέντε χρόνια (από το 2035 στο 2030), με δεδομένη και την καθυστέρηση των έργων κατασκευής (και, συνακόλουθα, λειτουργίας) των ΜΕΑ/ΜΑΑ ανά την επικράτεια.
- Ερωτήματα που αφορούν στη χωροθέτηση, τη δημοπράτηση και τη λειτουργία των Μονάδων, καθώς και στις ειδικότερες υποχρεώσεις των ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ έγινε γνωστό ότι θα απαντηθούν με νόμο-πλαίσιο ο οποίος τελεί υπό προετοιμασία, και το περιεχόμενο του οποίου παραμένει επί του παρόντος άγνωστο. Ειδικότερα ερωτήματα εγείρονται για την ανάγκη τροποποιήσεων των ΕΣΔΑ και των υπό έγκριση ΠΕΣΔΑ. Επίσης, απλώς γνωμοδοτικός και όχι αποφασιστικός διαφαίνεται (από προφορική επικοινωνία) ότι θα είναι ο ρόλος των ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ στη διαδικασία χωροθέτησης, η οποία θα αποτελεί πρόταση-επιλογή του αναδόχου, που επωμίζεται την αγορά γης.
- Ζητήματα σκοπιμότητας (Cui bono?)
- Επισημαίνεται ότι δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα η μελέτη σκοπιμότητας των ΜΕνΑ.
- Δεν έχει αξιολογηθεί οικονομοτεχνικά η προσθήκη (1.2%) της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από τις ΜΕνΑ, σε σχέση με τις επιβαρύνσεις των ΟΤΑ (και εντέλει των πολιτών) που αντιμετωπίζονται ως παραγωγοί απορριμμάτων, όπως -αναλόγως- αντιμετωπίσθηκαν ως παθητικοί καταναλωτές ενέργειας από το επί του παρόντος αδρανοποιημένο πρόγραμμα ΑΠΟΛΛΩΝ. Ειδικότερα, δεν προκύπτει οικονομική ωφέλεια για τους πολίτες–καταναλωτές οι οποίοι αντιθέτως αποδίδουν πόρους καταβάλλοντας οικονομικό τίμημα για την παραγωγή ενέργειας.
- Ωφέλεια από την θερμική ενέργεια δεν προκύπτει για την Κρήτη, με δεδομένη και την ανυπαρξία σχετικών δικτύων και την απουσία πρόνοιας κατασκευής τους.
- Ωφέλεια προκύπτει για τους αναδόχους των έργων ΜΕνΑ ως παραγωγούς ενέργειας και καυσίμων, καθώς και για την τσιμεντοβιομηχανία ως καταναλωτή καυσίμων, ενώ για τους ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ επιβάλλεται η λογική της «μείωσης της βλάβης», η οποία ωστόσο δεν προκύπτει από την υπό διαβούλευση ΣΜΠΕ.
Για τους ως άνω λόγους, εισηγούμαι στο Δημοτικό Συμβούλιο την έκφραση αρνητικής γνώμης για την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για τη δημιουργία Δικτύου Μονάδων Ενεργειακής Αξιοποίησης ΑΕΠΥ από ΑΣΑ.
Ο Δήμαρχος Ηρακλείου
Πρόεδρος του ΕΣΔΑΚ
Αλέξης Καλοκαιρινός
Δημοσίευση σχολίου