Η Ιεράπετρα αντιμετωπίζει για άλλη μια φορά έντονο προβληματισμό γύρω από τη λειψυδρία και την ορθολογική διαχείριση του νερού, με τις συζητήσεις να κορυφώνονται μέσα από τις ανοιχτές τοποθετήσεις που ακούστηκαν σήμερα στο Ράδιο Λασίθι. Το ιστορικό έλλειμμα σε βασικές υποδομές ύδρευσης, οι καθυστερήσεις σε έργα που άλλοτε προγραμματίστηκαν κι άλλοτε ξεχάστηκαν στα συρτάρια, αλλά και η αγωνία των αγροτών για την επερχόμενη καλλιεργητική περίοδο συνθέτουν ένα σύνθετο παζλ. Στο επίκεντρο αυτής της σφαιρικής κουβέντας βρέθηκαν ο πρώην διευθυντής του ΤΟΕΒ Ιεράπετρας, Γιάννης Λιοντάκης, ο πρώην πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου, Μιχάλης Μαλλιωτάκης, και ο δημοτικός σύμβουλος – επικεφαλής παράταξης μειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου και πρώην Αντιπεριφερειάρχης, Γιάννης Γουλιδάκης.
Η σημερινή συζήτηση φανέρωσε τόσο τις αντιθέσεις όσο και τις αλήθειες που δύσκολα ακούγονται δημόσια. Τα κύρια σημεία; Πρώτον, η αδυναμία συντονισμού ανάμεσα στις υπηρεσίες, τους φορείς και την αυτοδιοίκηση για την έγκαιρη διεκπεραίωση ακόμα και μικρής κλίμακας εργασιών, όπως η περιβόητη πλέον γεώτρηση που συζητιέται εδώ και μήνες, δίχως ορατά αποτελέσματα. Δεύτερον, τα μεγάλα έργα υποδομής που παραμένουν σε φάση εξαγγελιών ή μελετών, όπως το φράγμα του Μύρτους ή το υπόγειο διάφραγμα στην ίδια περιοχή. Και τρίτον, η ανησυχία των παραγωγών ότι η οξύτατη έλλειψη νερού θα επιφέρει ανυπολόγιστες ζημιές στο αγροτικό εισόδημα, ειδικά όταν μεγάλο μέρος της καλλιέργειας στηρίζεται σε θερμοκήπια που δεν μπορούν να μείνουν ούτε μία μέρα χωρίς άρδευση.
Οι παθογένειες του συστήματος
Ο Γιάννης Λιοντάκης, πρώην διευθυντής του ΤΟΕΒ, επανέλαβε κάτι που έχει ακουστεί αρκετές φορές σε παλαιότερες συζητήσεις, μα σπάνια ακούγεται ευθαρσώς on air: η Ιεράπετρα έχει βρεθεί στο παρελθόν αντιμέτωπη με υπηρεσιακές και διοικητικές παθογένειες, τις οποίες απέδωσε και σε μεμονωμένη περίπτωση υπαλλήλου. «Δεν έχει κανένα δικαίωμα ένας υπάλληλος να πολεμά την προσπάθεια που κάνει ένας τόπος», είπε. Με αυτόν τον τρόπο υπαινίχθηκε ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος, σε κάποια προηγούμενη περίοδο, «μπλόκαρε» σχέδια που η τοπική κοινωνία θεωρούσε αναγκαία για την επίλυση του υδρευτικού προβλήματος. Παράλληλα, αναφέρθηκε με κριτική διάθεση στις νοοτροπίες που εγκλωβίζουν τα μεγάλα έργα σε φαύλους κύκλους γραφειοκρατίας και πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Ωστόσο, ο ίδιος ξεκαθάρισε ότι η ευθύνη δεν μπορεί να επιρρίπτεται αποκλειστικά και μόνο σε μια υπηρεσία ή σε έναν άνθρωπο: «Ο συντονισμός δεν μπορεί να έρθει από τον κόσμο, ο κόσμος είναι έτοιμος να ακολουθήσει, αλλά δεν μπορεί να οργανώσει μόνος του. Χρειάζεται οι τοπικοί παράγοντες να ξεκαθαρίσουν τι ακριβώς θέλουν και πώς θα το διεκδικήσουν». Αυτή η φράση αποτυπώνει ένα κενό που χρονίζει και που, σύμφωνα με τον κ. Λιοντάκη, επαναλαμβάνεται διαρκώς κάθε φορά που τίθεται θέμα λειψυδρίας. Ο ΤΟΕΒ, σε προηγούμενες περιόδους, είχε προσπαθήσει να ιεραρχήσει –με συγκεκριμένο έγγραφο το 2007– τα μεγάλα έργα, με πρώτο τον αγωγό του Μύρτους και στη συνέχεια το φράγμα. Μερικά έργα όντως προχώρησαν, αλλά η λογική του «πακέτου» συχνά λειτούργησε ανασταλτικά, αφού η εξασφάλιση μεγάλης χρηματοδότησης για όλα μαζί ήταν σχεδόν ανέφικτη.
Το κρίσιμο ζήτημα της καλοκαιρινής περιόδου
Σε ό,τι αφορά την κάλυψη των αναγκών για το ερχόμενο καλοκαίρι, ο πρώην διευθυντής του ΤΟΕΒ σχολίασε με ενδεικτικό ρεαλισμό ότι αν δεν υπάρξει τακτική αναπλήρωση των αποθεμάτων στο φράγμα, τα πράγματα θα πιεστούν αφάνταστα στους πιο θερμούς μήνες: «Όταν αδειάσει η αποθήκη, το φράγμα δηλαδή, δεν θα υπάρχει άλλη ασφαλιστική δικλείδα. Οι καλλιέργειες χρειάζονται καθημερινά νερό». Παράλληλα, παραδέχθηκε ότι μια καινούρια γεώτρηση, που συζητείται επίμονα, «μακροπρόθεσμα θα βοηθήσει», χωρίς όμως να λύνει το πρόβλημα αμέσως. Κι αυτό, γιατί απαιτούνται παράλληλα έργα και υποδομές, άδειες και διαδικασίες που ώς τώρα αποδείχτηκαν προβληματικές. «Δεν μπορώ να καταλάβω», αναρωτήθηκε, «πώς γίνεται να μιλάμε έναν χρόνο για μια γεώτρηση και να μην έχει προχωρήσει».
Η θεωρία του υποθαλάσσιου γλυκού νερού
Από τη δική του πλευρά, ο Μιχάλης Μαλλιωτάκης –πρώην πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Ιεράπετρας– στάθηκε σε ένα πιο ευρύ φάσμα ζητημάτων που αγγίζουν τη διαχρονική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Επανέφερε μια παλαιά εκδοχή που έχει κατά καιρούς εμφανιστεί σαν «μύθος» ή και σαν παρεξηγημένη αλήθεια: ότι κάτω από το Μύρτος αναβλύζει (και χάνεται στη θάλασσα) τεράστιος όγκος γλυκού νερού, πιθανώς προερχόμενος και από πολύ μακρινές περιοχές ή ακόμα και από την Ιταλία, σύμφωνα με αφηγήσεις που υποστήριζαν ότι «είχε γίνει κάποτε χρωματισμός των νερών στις Άλπεις». Αυτή η άποψη έχει αναφερθεί από παλιότερους κατοίκους, χωρίς ωστόσο να υποστηρίζεται με επίσημα στοιχεία και τεκμηριωμένες μετρήσεις. Παρ’ όλα αυτά, το σημείο στην έξοδο του Μύρτους, όπου εμφανίζονται αναβλύσεις γλυκού νερού, φαίνεται πως είναι πράγματι υπαρκτό, τροφοδοτώντας σε βάθος χρόνου την ιδέα να τοποθετηθεί εκεί ένα «διάφραγμα» που θα συλλαμβάνει το νερό προτού χαθεί.
Αυτή η προσέγγιση είναι άρρηκτα δεμένη με μελέτες όπως του αείμνηστου καθηγητή Μουτάφη. Σύμφωνα με τον κ. Μαλλιωτάκη, σε μια τέτοια κατασκευή θα μπορούσαν να επενδυθούν σχετικά λιγότερα χρήματα από όσα απαιτεί ένα μεγαλεπήβολο φράγμα, ενώ το αποτέλεσμα θα ήταν άμεσο και σταθερό ως προς τη διαθεσιμότητα νερού. Την ίδια στιγμή, μένει ανοιχτό το ερώτημα ποιος καθορίζει ποια έργα είναι σκοπιμότερα και ποια όχι. «Πόσα εκατομμύρια έχουν χαθεί σε μελέτες που τελικά δεν υλοποιήθηκαν; Πόσο συχνά ακούμε για μεγαλόπνοες προσλήψεις εταιρειών που καταλήγουν να μας παρουσιάζουν ως ολοκαίνουρια τα ήδη γνωστά δεδομένα;» αναρωτήθηκε.
Ο ίδιος έδειξε και μια άλλη διάσταση που αφορά το παρόν και το άμεσο μέλλον: ο αγροτικός κόσμος, από τον οποίο ζει ολόκληρη η περιοχή, δεν αντέχει άλλες καθυστερήσεις. Σημείωσε ότι πάνω από το 30% των θερμοκηπίων βρίσκεται σε καθεστώς ενοικίασης, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί παραγωγοί έχουν υποχρεώσεις τις οποίες δεν μπορούν να καλύψουν εάν δεν εξασφαλίσουν αδιάκοπη παροχή νερού. Ακόμη κι ένα δεκαήμερο δίχως νερό σε κρίσιμη φάση της καλλιέργειας μπορεί να σημάνει καταστροφικά αποτελέσματα. «Τότε οι ευθύνες θα καταλογιστούν με σφοδρότητα», προειδοποίησε. Κατά τον κ. Μαλλιωτάκη, δεν αρκεί η τυπική κήρυξη μιας περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης· χρειάζεται ένα συγκεκριμένο πλάνο αξιοποίησης αυτής της κήρυξης, ώστε να παρακαμφθούν χρονοβόρες διαδικασίες, να εξασφαλιστούν στοχευμένα κονδύλια και να ξεμπλοκάρουν άδειες όπως για τη νέα γεώτρηση ή άλλα συμπληρωματικά έργα.
Το εργαλείο της έκτακτης ανάγκης
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Γιάννης Γουλιδάκης, δημοτικός σύμβουλος, επικεφαλής παράταξης μειοψηφίας και πρώην αντιπεριφερειάρχης. Εξήγησε, με την εμπειρία που απέκτησε ως αρμόδιος για θέματα Πολιτικής Προστασίας, ότι η κήρυξη μιας περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι μεν ένα δυνατό εργαλείο, αλλά «δεν μπορούμε να μένουμε εκεί. Είναι απαραίτητο σε αυτό το μικρό διάστημα που διαρκεί, να ασκηθούν πιέσεις για κάθε θέμα που συνδέεται με τη λειψυδρία, από τις διαδικασίες χρηματοδότησης έργων ώς τον ρυθμό προχώρησης όσων έχουν ήδη δρομολογηθεί».
Κατά τον ίδιο, το πρόβλημα έγκειται στο ότι «δεν υπάρχει ένας ξεκάθαρος σχεδιασμός για το αύριο, το μεθαύριο και το μακροπρόθεσμο μέλλον» εκ μέρους των τοπικών αρχών. Έφερε ως παράδειγμα τα «συνοδά έργα» για το φράγμα Μπραμιανού, για τα οποία γίνεται λόγος από την επίσκεψη του τότε υπουργού Οικονομικών το περασμένο καλοκαίρι, χωρίς να έχουν προχωρήσει στην πράξη. «Ακούμε ότι θα γίνουν αντιπλημμυρικά στη Γρά-Λυγιά, τον Καλαμαυκιανό ποταμό, ή θα προχωρήσει ο αγωγός της Καλαμάυκας, αλλά ακόμη και σήμερα υπάρχουν σημεία σκαμμένα χωρίς συνεργεία, πιθανότατα λόγω γραφειοκρατικών εμπλοκών ή ελλείψεων σε κονδύλια. Ποιος ενημερώνει επίσημα τους αγρότες; Ποια Δημοτική Αρχή έχει παρουσιάσει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ώστε να ξέρουν όλοι τι να περιμένουν;» διερωτήθηκε ο κ. Γουλιδάκης.
Ο ίδιος ξεκαθάρισε ότι κατά τη δική του θητεία στην Αντιπεριφέρεια δεν υπήρξε καμία «πολιτική εντολή» για μπλοκάρισμα σχεδίων ή μελετών. Έκανε λόγο για μια παρεξηγημένη φημολογία, η οποία ανακυκλώνεται και συχνά συγχέει τις πολιτικές αντιπαραθέσεις με τις πραγματικές αιτίες των καθυστερήσεων. Πρόσθεσε, πάντως, ότι αν ο Δήμος Ιεράπετρας και ο ΤΟΕΒ διαθέτουν ώριμες μελέτες, όπως η περίφημη πεντάτομη για το διάφραγμα του Μύρτους, θα πρέπει να τις αξιοποιήσουν χωρίς χρονοτριβή: «Έχουν δαπανηθεί δεκάδες χιλιάδες ευρώ για να γίνουν αυτές οι μελέτες και σήμερα αναζητούμε από την αρχή δήθεν νέα στοιχεία ή παραγγέλνουμε σε πανάκριβες εταιρείες τις ίδιες έρευνες. Πού αποσκοπεί αυτό;».
Πέρα από τη γεώτρηση
Παρά τις διαφορετικές οπτικές των ομιλητών, προκύπτει ένα κοινό συμπέρασμα: ο τόπος δεν μπορεί να αναλώνεται σε ασαφείς φιλολογίες και να επαφίεται σε μια μόνη γεώτρηση, η οποία, ακόμα κι αν ολοκληρωθεί άμεσα, δεν λύνει ριζικά το πρόβλημα. Αντιθέτως, θα πρέπει να υπάρξει συντονισμένη δράση και πίεση τόσο από τη Δημοτική Αρχή όσο και από τους φορείς της ευρύτερης κοινωνίας, προκειμένου να αποδεσμευτούν κονδύλια, να συντομευτούν διαδικασίες και να μπει σε τροχιά υλοποίησης το φράγμα του Μύρτους ή, εναλλακτικά, το υπόγειο διάφραγμα – ή όποια άλλα έργα κριθούν βιώσιμα σύμφωνα με τις μελέτες.
Ένα ακόμα επίμαχο σημείο αφορά την έλλειψη συστηματικής ενημέρωσης τόσο για το μέγεθος του προβλήματος αλλά και για κινήσεις που ενδεχομένως προγραμματίζονται και ποια άλλα έργα ζητήθηκε να χρηματοδοτηθούν ή να απλοποιηθούν γραφειοκρατικά στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Κοινή επίσης πεποίθηση είναι ότι «αν έρθει ο Μάιος και δεν υπάρχουν ξεκάθαρες κινήσεις, η κατάσταση θα πιέσει ασφυκτικά» και οι αντιδράσεις θα διογκωθούν.
Η αγροτική παραγωγή, βασικός πυλώνας της οικονομίας, εξαρτάται εντελώς από τα αποθέματα του φράγματος Μπραμιανού και κάποιων γεωτρήσεων, ενώ ο αντίκτυπος κάθε κακής χρονιάς μπορεί να συμπαρασύρει και τον εμπορικό-επιχειρηματικό κλάδο. Γι’ αυτό και οι συζητήσεις δεν σταματούν στο «έτσι τα βρήκαμε», αλλά φέρνουν μπροστά το ζήτημα της πολιτικής βούλησης, τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό ή κεντρικό επίπεδο.
Αυτό που διαφάνηκε σήμερα, μέσα από τις παρεμβάσεις στο Ράδιο Λασίθι, είναι μια εύλογη απαίτηση να βγει ο σχεδιασμός από το σκοτάδι, να τεθούν προτεραιότητες, να χωριστούν οι λύσεις σε βραχυπρόθεσμες –όπως γεωτρήσεις ή ανάκτηση υπαρχουσών πηγών–, μεσοπρόθεσμες –όπως συμπληρωματικές υποδομές και αγωγοί– και μακροπρόθεσμες, που αφορούν μεγάλα έργα τύπου φράγματος Μύρτους ή διαφραγμάτων.
Ένα καλό παράδειγμα ή μία χαμένη ευκαιρία;
Οι απόψεις που ακούστηκαν μπορεί να διέφεραν ελαφρώς μεταξύ τους, όλες όμως δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση: απαιτείται ένα ειλικρινές «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» με τη γραφειοκρατία, τις πολιτικές σιωπές και τα εσωτερικά «μπλοκαρίσματα» που επανεμφανίζονται κάθε φορά σε διαφορετική εκδοχή.
Οι αγρότες αισθάνονται εκτεθειμένοι σε έναν κίνδυνο που δεν μπορούν να ελέγξουν μόνοι τους και ταυτόχρονα δεν διακρίνουν καθαρά αν η αυτοδιοίκηση συντονίζει τις κινήσεις της έτσι ώστε να διεκδικεί σθεναρά και ουσιαστικά τα απαραίτητα κονδύλια και άδειες. Την ίδια στιγμή, οι υπηρεσίες της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή της Περιφέρειας φαντάζουν μακρινές και συχνά υποστελεχωμένες, ενώ ο χρόνος μετρά αντίστροφα για το δύσκολο καλοκαίρι που αναμένεται.
Με μια κουβέντα, το κλίμα είναι φορτισμένο, οι ευθύνες μεγάλες και η τοπική κοινωνία αντιλαμβάνεται πως η απραξία θα φέρει μοιραία κλιμάκωση αντιδράσεων. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μαλλιωτάκης, «όταν ο κόσμος ανοίξει τη βάνα και δεν τρέξει νερό, τότε θα είναι αργά».
Δημοσίευση σχολίου